Lichaam en Geest: dwangstoornis of obsessieve compulsieve stoornis

Een dwangstoornis of obsessieve compulsieve stoornis (OCD of OCS) wordt gekenmerkt door terugkerende dwangmatige gedachten (obsessies) of dwangmatige handelingen (compulsies) die akelig en onrustwekkend van aard zijn. Deze psychiatrische stoornis vindt haar oorsprong in de jonge volwassenheid en soms al in de kindertijd. Daarom lijken de symptomen in het begin eerder onschuldig, maar bij het opgroeien en het meer blootgesteld worden aan stress worden ze erger.

Een dwangstoornis kan een invaliderende aandoening zijn die je voor je leven meedraagt. Het is een irrationele nood aan controle gebaseeerd op angst (te missen, te vergeten, smetvrees) en het is moeilijk om er volledig van af te geraken. Bovendien zijn OCD-symptomen erg tijdrovend en hebben die een negatieve impact op alle aspecten van het dagelijkse leven waarbij je jezelf in je dagelijkse functioneren belemmert. Bepaalde rituele handelingen uitvoeren lijkt de enige manier om die dwanggedachten te stoppen.

symptomen

Doordat je aandacht bij je rituele handelingen of angstige gedachten zit, is het moeilijk om dingen te leren of te onthouden en vertoon je tekenen van concentratie verlies.

Door de tijd die je verliest, kom je vaker te laat, wat een invloed heeft in je sociale relaties. Ook bvb smetvrees zorgt ervoor dat je minder makkelijk vrienden thuis ontvangt. En door je rare gedragingen voelen vrienden zich misschien beschaamd over je - of voel jij schaamte en wil je niet meer naar buiten.

Doordat je dwangmatig voelt dat je bepaalde handelingen moet uitvoeren voor je verder kan, kost het simpelweg verplaatsen meer energie en verlies je heel veel tijd.

Door het dwangmatige karakter van de stoornis heb je de indruk dat je geen controle meer hebt over je leven. Dagelijkse handelingen worden een stuk moeilijker.

Je voelt je onrustig, bang of gespannen, zowel bij anderen als alleen. Erg vermoeiend.

oorzaken

erfelijkheid en aanleg

Dwangstoornissen blijken een erfelijke aandoening te zijn. Persoonlijke karakter eigenschappen - zoals snel angstig zijn of veel behoefte hebben aan veiligheid en controle - werken de ontwikkeling van de stoornis in de hand. Ook kunnen fysieke ziekten, een infectie of bepaalde medicijnen een invloed hebben op het ontstaan van een dwangstoornis.

trauma en stress

Stressvolle omstandigheden en trauma's kunnen een dwangstoornis veroorzaken. Onveiligheid in de kindertijd kan een invloed hebben op deze nood aan controle. Let wel, niet iedereen met een trauma ontwikkelt een dwangstoornis.

hersenafwijking

Hersenscans tonen afwijkingen in de hersenen, soms veroorzaakt door hersenletsel of hersenontsteking. Hierdoor ontstaat een onevenwicht van chemische stoffen zoals serotonine, wat de dwangstoornis vorm geeft.

behandeling

exposure met responspreventie

Deze therapie geniet de voorkeur. Bij exposure word je blootgesteld aan de situatie waar je bang voor bent. De respons preventie houdt in dat er tijdens en na die blootstelling geen dwanghandelingen worden uitgevoerd. Hierdoor wordt het inzien gecreëerd dat de verwachte ramp niet gebeurt, waardoor de angst voor die ramp verdwijnt. Dat inzicht maakt het makkelijker om geen nood meer te hebben aan het vermijden van een ramp en dus zo geen dwanghandelingen meer uit te voeren.

cognitieve therapie

Deze therapie graaft dieper en is een aanvulling op de voorgaande. Hier worden de gedachten verbonden aan die angst en onrust opgeroepen om ze daarna te ontleden en te leren dat deze gedachten de situatie niet positief beïnvloeden. Daarbij wordt er gezocht naar realistische en nuttige manieren van denken waar je niet bang van wordt.

medicijnen

Vaak worden antidepressiva voorgeschreven die dan lange tijd gebruikt moeten worden totdat er een aanzienlijke periode van stabiliteit merkbaar is, waarna er geleidelijk aan afgebouwd wordt.

aanvullende hulp

Naast therapeutische sesssies kan je ook zelf ontspanningsoefeningen doen of technieken aanleren die rust en relativering bevorderen. En uiteraard helpt het je ervaringen te delen met lotgenoten.

hoe omgaan met je dwangstoornis

lees en leer erover zodat je je dwangmatige handelingen een plaats kan geven
praat over je gedachten en gevoelens met je naasten, hulpverleners of lotgenoten
creëer structuur in je dagdagelijkse activiteiten en zoek een rustige hobby
doe je best om niet toe te geven aan de angst en de onrust
probeer de moeilijke situaties niet te vermijden maar beleef ze bewust
intense ademhalings- en ontspanningsoefeningen brengen je rust en evenwicht

tips voor naasten bij een dwangstoornis

lees en leer erover zodat je eenvoudiger kan meepraten met degene die de dwangstoornis heeft
ga niet mee in de compulsieve handelingen, behoud je grenzen, maar vraag waar je mee kan helpen door betrokkenheid of afstand te tonen
vergeet jezelf niet: creëer ontspanning, voorkom dat je overbelast raakt en praat erover met je omgeving

voorbeelden van dwangmatige handelingen

opgelet: het bekijken van deze video kan een onrustig gevoel opwekken