vanuit jezelf

• 2014.III.25
• © Lichaam en Geest
• 11

Het lijkt een modeverschijnsel. Overal duikt het begrip coach op. Psychiater klonk negatief, dus maar een andere naam gekozen om dezelfde inzet te definiëren. Coaches prijzen zichzelf aan als dé persoon die je nodig hebt tot inner geluk, tot emotionele vrijheid, tot het terugvinden van je levensweg. Ze beschrijven zichzelf als het klankbord van je diepste innerlijke. Maar welk geluid kan een klankbord opvangen, wanneer de verzender zelf de boodschap nog niet ten volle geanalizeerd heeft. Hoe kan je iemand begeleiden die zelf de weg niet weet? En in hoeverre kan die begeleiding beantwoorden aan de innerlijke nood?

En is het moreel aanvaardbaar geld te vragen om iemand te helpen? Hier sta ik heel weigerachtig tegenover, omdat het helpen van een persoonlijkheid een intrinsieke kwaliteit is van de meelevende medemens, en geld dan ook een degradatie van de intentie inhoudt. Bovendien moet niet elke dienst geld opbrengen. Ooit werd me gezegd dat het logisch is dat hiervoor geld gevraagd wordt, omdat dit een levensnoodzakelijke bewezen dienst is, omdat het welzijn van de persoon ervan afhangt. Vraag hierbij is natuurlijk in hoeverre dat het effenen van een pad wel degelijk het juiste pad is, adequaat aan de noden van die persoon. Anderzijds werd geopperd dat sommige diensten gewoon noodzakelijk zijn, en dat vrije keuze daaraan ondergeschikt is, zoals het gebruik van een dokter bij de bevalling. Argument hiertegen is dat de gekozen weg bij een bevalling redelijk duidelijk is, waarbij het eindpunt ook op voorhand al vaststaat. Onderweg kunnen enkele onvoorziene omstandigheden om een aanpassing van gedrag vragen, maar de grote lijnen van de weg zijn uitgestippeld. Zo werkt het niet bij ons als persoonlijkheid. We zijn zelf de weg.

Daarom mijn initiële vraag: is coaching wel een meerwaarde? Moeten we niet eerder leren om te luisteren naar onszelf, dan een boomende industrie te ondersteunen? Want de aanleiding van onze frustraties zijn niet het gedrag van de ander, maar de manier waarop wij de ander zijn gedrag benaderen. De aanleiding van onze gevoelens komt dus van binnenin onszelf. Het bestaan van die coaches geeft ons het excuus om niet meer zoveel aandacht te besteden aan onze emotionele gezondheid, want wanneer het misgaat, kunnen we toch altijd rekenen op een professionele coach. Het brengt ons terug naar het kortzichtige, de wegwerp-cultuur, de manier van leven waar we telkens buiten onszelf een oorzaak en oplossing vinden voor een probleem dat in onszelf zit. Het lijkt me gerichter de problemen aan te pakken bij de oorzaak: bij jezelf. Je emotionele worstelen begon in jezelf, en net daarom ben jij de enige persoon die weet hoe dit kluwen een verademing kan worden, door er op een leuke manier -jouw manier- een leefbaar geheel van te maken. Want het kluwen op zich is niet erg - iedereen zit af en toe wel eens in de knoop met zichzelf, ook coaches; vraag is hoe je het kluwen bekijkt. En net zoals bij een abstract kunstwerk, kan elk kluwen anders geïnterpreteerd worden. Hulp vragen bij een coach is dus een mening vragen over iets wat binnen jezelf zit, en waar jij alleen een antwoord op kan vinden.

Daarnaast is er ook de zelfmanipulatie. We willen het niet gehoord hebben van onszelf dat iets in jezelf gebroken is. We willen niet horen van onszelf dat we eigenlijk beter een andere keuze hadden gemaakt. En dus peppen we onszelf op, of steken we gemakkelijkerwijze de schuld bij de wereld rondom ons. Door het negeren van onszelf is de schreeuwende stilte vernietigend voor ons gemanipuleerde zelfbeeld. Dus luisteren we niet, en wordt onze weg overstemd door de geluiden van anderen. Wanneer je dan toch je hart lucht, valt het waarschijnlijk op dat wat je van advies krijgt, eigenlijk vaak overeen komt met je eigen buikgevoel. De ander weergalmt je eigen kreet. Want naar jezelf durfde je niet luisteren. Je negeert de stilte die je nodig hebt en vult ze met banaliteiten om zo jezelf het idee te geven ergens mee bezig te zijn. Uitgezonderd met de essentie. Met jezelf. En toch geef je de coach alle krediet omdat je meent dat die met een oplossing van je problemen kwam, terwijl die enkel luidop zei wat je al wist.

Daarom vraag ik om meer stilte. Om meer genoegen in jezelf terug te vinden. Om meer te luisteren naar jezelf en zo jezelf te leren onder woorden te brengen. Jezelf leren kennen vanuit jezelf. Want pas zo zal je jezelf leren ontdekken en weten wat je stoort. Je zit in je.

Tijdens een emotionele periode heb ik dit in de praktijk uitgevoerd, met een verrassend resultaat als gevolg. Ik was mezelf verloren, mijn waarden en normen afgebroken gezien en mijn zelfbeeld in scherven zien vallen. Ik herkende mezelf niet meer, en wilde mezelf zo hard terug. Ik zocht een manier om mezelf terug te vinden (mijn zoektocht heb ik op deze site gebundeld). Maar ik wilde dieper, alleen mezelf terug vinden. Als ultieme test besloot ik mezelf te confronteren met mezelf, en sloot mezelf gedurende twee weken op in een kamer zonder ramen. Enkel eten, wasgerief, een bed, een spiegel en geen verbinding met de buitenwereld. Ik kon mezelf niet meer ontwijken, en de invloeden van buitenaf werden lamgelegd. De eerste dagen praatte ik tegen mezelf over hoe rot de wereld rond me was, hoe mensen die me nauw aan het hart lagen, me hadden bedrogen. Hoe ik hen beu was en vond dat ze me pijn hadden gedaan. Ik huilde om mezelf, als slachtoffer van alles wat rond me gebeurde. Ik haatte jullie. Enkele dagen later kwam de ommekeer, en begon ik na te denken hoe ik eigenlijk zelf was in reactie naar de wereld toe. Ik begon in te zien dat mijn gedrag niet altijd correct was, dat ik mijn eigen zelfverklaarde waarden en normen graag bij anderen toegepast wilde zien, maar het voor mezelf niet erg vond dat ik die af en toe eens verloochende.

Het idee dat ik van mezelf gevormd had, klopte niet meer. Ik was iemand anders geworden. En die persoon, met die kwaliteiten, die haatte ik. Het moest anders. Na het afbreken van de wereld rond me, en daarna de keiharde confrontatie met mezelf, was het tijd om mezelf terug te waarderen, te aanvaarden, her uit te vinden. Ik bekeek mijn positieve kanten en besloot ze te gebruiken om aan mijn verdiende geluk te werken. Ik reconstrueerde mezelf met de fouten en talenten die ik de voorbije dagen had leren kennen, en durfde terug in die spiegel mezelf onder ogen te nemen. Samen met mezelf, aanvaardde ik de wereld rond me.

Twee weken later kwam ik uit de kamer, en bekeek de wereld anders. Alles rond me zou een creatie worden van mezelf, een reflectie van mijn instelling ten opzichte van de wereld, en een aanvaarden dat wat gebeurt, goed is. Ik hield opnieuw van mezelf, en van jullie. Mijn verhaal is uiteraard niet toepasbaar voor iedereen, want een confrontatie met jezelf is heel pijnlijk. Tranen en bloed vloeiden, voor ik inzag dat ik zelf verantwoordelijk was voor het gevoel van innerlijke falen (hoewel ik in niks gefaald heb; ik had die periode nodig om mezelf terug te vinden, dus bij deze: dankje aan iedereen bij wie ik me toen slecht voelde). Ik kon hierbij geen coach of begeleider gebruiken, want nooit zou die tot de essentie van mezelf kunnen binnendringen.

Hoe kan die wat ik zelf niet kon? Een coach is een persoon met ervaring of kennis. Vanuit eigen ervaring en het kunnen ontrafelen van het eigen kluwen, meent een coach in staat te zijn dit bij anderen te kunnen. Hoewel, graag de opmerking erbij dat vele coaches nog steeds met zichzelf worstelen en dat graag gereflecteerd zien bij de ander. Of de zelfverklaarde coach heeft een cursus gevolgd, waarbij die meent die geleerde kennis en vaardigheden onder de knie te hebben en te kunnen toepassen bij een ander. Maar luisteren naar een ander maakt je daarom niet een kenner; coachen zit in je. Kijken naar ER maakt van jou nog geen dokter; een workshop bijwonen over wat een geroemde persoonlijkheid wil delen, maakt je geen coach.

Mijn voorkeur gaat naar begeleiding. Een coach heeft een wel gedefinieerd doel, terwijl de begeleider het doel aan de andere laat. Een coach meent vanuit eigen ervaring of kennis de weg te weten, terwijl een begeleider de keuze aan de ander laat. Een begeleider vertrekt vanuit jouw behoeftes en intrinsieke waarheden, terwijl een coach eerder vanuit eigen ervaring en kennis vertrekt. Een begeleider is een verlengstuk van jezelf, terwijl een coach een voortrekker is - hoewel die onmogelijk kan weten welke weg jij wilt kiezen. Een begeleider is je gelijke naaste, terwijl een coach eerder dominant aanwezig is. Een coach trekt je vooruit naar waar hij wil, terwijl een begeleider je zachtjes voortduwt in de richting die jij bepaalt.

Toch kan ik ze naast elkaar plaatsen: de coach en jezelf. Want jij kan het kluwen verwoorden, de kleuren beschrijven, de inhoud vertalen. En de coach kan vanuit zijn ervaring (hoewel; hoe bepaal je ervaring bij mensen) je informeren. Ik benadruk hierbij dat de rol van de coach uit informatie moet bestaan, en niet uit begeleiding, want die laatste impliceert dat je samen onderweg gaat naar een bepaalde bestemming. Gezien de persoon zelf de bestemming niet onder ogen heeft, is het niet wenselijk dat iemand anders een weg voor die persoon uitstippelt. Zelfs als die weg samen wordt afgelegd, dan nog zal de coach een waarschijnlijk onmerkbare maar pertinent aanwezige invloed hebben op die persoon, wat betekent dat er toch sprake is van manipulatie. Want wanneer het over het innerlijke kluwen gaat, kan een persoon even sterk gemanipuleerd worden als een kind dat ondervraagd wordt. Iets wat je niet kent, wordt je makkelijk in de strot geduwd. Bovendien zorgen coaches vaker voor een tijdelijke opflakkering, gezien de essentie niet aangepakt werd. Wanneer je aan jezelf werkt vanuit jezelf, kan dit jarenlang duren, maar gezien je tot de essentie van jezelf bent geraakt, zijn de veranderingen ook blijvend. Daarom pleit ik voor begeleiding, een stille naaste, een rots voor je. Geen voortrekkersrol.

Mijn oproep: begin bij jezelf. Confronteer je met jezelf. En luister hierbij naar jezelf. Pas dan zal je voelen dat die eerlijkheid ten opzichte van jezelf een bevrijdend gevoel opwekt, dat je in staat stelt om naar anderen te luisteren en te horen wat je zelf ontkent. Een begeleider kan je helpen om naar jezelf te leren luisteren, maar eens je daar bent, is die ballast op je weg. Ga alleen verder, want uiteindelijk leef je elk moment van je leven ook maar alleen met jezelf. Je bent sterker dan je denkt, je hebt meer inzicht in jezelf dan je denkt. Niks gebeurt zonder intentie. Alles wat je deed, kwam vanuit jezelf. Begin met te luisteren naar jezelf, en laat je daar eventueel in begeleiden. Vanuit jezelf.