sociale compassie en verbondenheid
De vele acties die viraal gaan om geld in te zamelen zijn exemplarisch voor onze maatschappij. Vanuit de gedachte dat we alles waar we geen directe invloed op lijken te hebben, kunnen afkopen om ons geweten te sussen, is eigenlijk een aanval op ons rechtswezenlijk en gevoelsmatig bestaan. Als persoonlijkheid kan je pas betrokkenheid voelen wanneer een situatie een impact heeft op je gevoelswereld, dan wel in je directe omgeving. Maar de snel verspreidbare media spelen in op de meest manipuleerbare gevoelens: schuldgevoel en compassie.
Compassie is een sentimentele illusie, gebaseerd op een verkeerde interpretatie van het begrip verbondenheid. Door aan dat gevoel van compassie een gedrag te verbinden, geef je jezelf de indruk dat je een emotionele meerwaarde betekent die je relatie met het onderwerp versterkt. Je reinste manipulatie. Gezien de oorzaak van de compassie, een foto die via sociale media rondgaat, geen invloed heeft op je directe leefwereld en je dus ook geen intrinsieke gevoelens kan doen losweken, is het vanuit een sociale druk dat je sentimentele verbondenheid aangewakkerd wordt. Wat dan leidt tot een actie vanuit een kuddegevoel, om maar niet uit de toon te vallen.
Schuldgevoel en compassie liggen dicht bij elkaar, omdat het vertoonde gedrag gelijkaardig is. Schuldgevoel creëert vanuit een knagend geweten een gevoel van wrok, en is daarom in se destructief. Enkel boetedoening of een bepaalde actie kan je schuldgevoel wegnemen. Compassie daarentegen komt vanuit een gevoel van empathie, een positieve instelling. Toch blijft compassie een sentimentele illusie, omdat je je verbonden voelt met iets dat eigenlijk buiten je gevoelsveld ligt. Want wat de ander voelt is niet jouw zaak, dus waarom zou je een gevoel van verbondenheid creëren met iets waar je toch geen invloed op hebt? Je geeft jezelf de indruk dat je met compassie bijdraagt tot het welzijn van de ander, terwijl net vaak aangetoond werd dat empathie en compassie niks opleveren, maar enkel stagneren. Er is intentie, motivatie, doelgericht kiezen nodig, en dat voorziet compassie niet. Vanuit de impulsiviteit verpak je geen innerlijke kracht in je compassie.
En toch hebben schuldgevoel en compassie hetzelfde gedrag als gevolg, ook al is de basis van beide acties verschillend. Waar schuldgevoel uit een negatief en zelfredzaam gevoel ontspringt, wil compassie het beste voor de ander vanuit een intrinsieke wilde motivatie tot welzijn. Gedrag gebaseerd op schuldgevoel geeft enkel jezelf de illusie dat je je goed voelt; compassie geeft een positieve illusie aan jezelf en de ontvanger. Vanuit de visie dat enkel je eigen gevoelens je wereld rondom creëren, kan je stellen dat compassie je emotioneel verlicht en in staat stelt te delen vanuit een intrinsieke motivatie, terwijl schuldgevoel je enkel emotioneel doet stagneren.
Toch blijven beide illusies, omdat ze gebaseerd zijn op een gevoel dat een situatie of persoon bij je opwekt. Het is dus geen gevoel dat je zelf opgewekt hebt, maar waar je mee geconfronteerd wordt door maatschappelijke waarden en normen - die niet per se ook de jouwe zijn. Kuddegedrag versterkt de sociale nood tot schuldgevoel en compassie en zet je aan tot acties die niet in je aard liggen. Het blijft dus één manipulatief spel van stimuli ontvangen en verwerken. Sociale druk: wat doe je ermee?
